Shkruan: Pukjana Geci
Psikologe dhe terapiste
Ankthi i ndarjes është një gjendje psikologjike e karakterizuar nga shqetësim i tepruar dhe intensiv kur një individ ndahet nga një person me të cilin është i lidhur emocionalisht. Është një fazë normale e zhvillimit të fëmijës. Ankthi i ndarjes është një formë e zakonshme e ankthit tek fëmijët, por është vërtet e vështirë si për prindërit ashtu edhe për fëmijën. Nuk ka asgjë më të rendë për prinderit se sa të kesh fëmijën tënd të kapet pas teje në mënyrë të dëshpëruar ndërsa ti përpiqesh ta lësh. Ky lloj ankthi shpesh vjen në ndryshimet e rëndësishme të jetës së fëmijëve, si fillimi i kopshtit, shkollës, ndarja nga prindërit për arsye të ndryshme, apo ndryshime të tjera që e ndryshojnë rutinën e tyre. Ankthi i ndarjes ushqehet nga fëmija që përjeton një mjedis të ri, njerëz të rinj dhe nuk kupton pse prindi i tij duhet të largohet.
Simptomat e ankthit të ndarjes mund të përfshijnë:
- Shqetësim i tepruar: Individi përjeton frikë, shqetësim ose trishtim të madh kur përballet ose parashikon ndarjen.
- Simptomat fizike: Ata mund të ankohen për simptoma fizike si dhimbje koke, dhimbje barku ose të përziera në përgjigje të ndarjes.
- Refuzimi për t’u ndarë: Ata mund të rezistojnë ose të refuzojnë të shkojnë në shkollë, çerdhe ose vende të tjera ku ndodh ndarja nga personat e afërt.
- Makthe: Ata mund të kenë ankthe të përsëritura ose vështirësi për të fjetur, veçanërisht kur ndahen nga të dashurit e tyre.
- Sjellja ngjitëse: Individi mund të shfaqë sjellje ngjitëse, duke qëndruar pranë figurave të tyre të lidhjes(atashuese) dhe duke hezituar të përfshihet në aktivitete të pavarura.
- Shmangia e nxitësve të ndarjes: Ata mund të shmangin situatat ose ngjarjet që mund të çojnë në ndarje nga figurat e tyre të lidhjes.
- Ankthi për ribashkimin: Ata mund të shqetësohen tepër për ribashkimin me të dashurit e tyre pasi janë ndarë.
Këtu janë disa shkaqe dhe faktorë të zakonshëm që mund të kontribuojnë në zhvillimin e ankthit të ndarjes:
- Faza e zhvillimit
Ankthi i ndarjes është një pjesë normale e zhvillimit të fëmijës, veçanërisht tek foshnjat dhe fëmijët e vegjël. Zakonisht shfaqet si një shenjë e lidhjes së shëndetshme dhe njohjes së kujdestarit si një bazë e sigurt.
- Stili i atashimit
Cilësia e lidhjeve të hershme të formuara me kujdestarët kryesorë mund të ndikojë në shkallën e ankthit të ndarjes. Fëmijët që kanë zhvilluar një still atashimi të paqëndrueshëm ose të pasigurt mund të jenë më të prirur ndaj ankthit të ndarjes.
- Tranzicionet e jetës
Ndryshimet ose tranzicionet e rëndësishme të jetës, si fillimi i shkollës, zhvendosja në një shtëpi të re ose humbja e një personi të dashur, mund të shkaktojnë ankthin e ndarjes si tek fëmijët ashtu edhe tek të rriturit.
- Sjellja e prindërve
Sjellja tepër mbrojtëse ose ankthioze e prindërve mund të përforcojë pa dashje ankthin e ndarjes tek fëmijët, pasi ata mund të mësojnë se shqetësimi i tyre lehtësohet duke shmangur ndarjen.
- Përvojat traumatike
Përvojat traumatike, të tilla si ndarjet e papritura ose ngjarjet traumatike, mund të kontribuojnë në zhvillimin e ankthit të ndarjes, veçanërisht nëse individi e lidh ndarjen me rrezikun ose frikën.
- Historia familjare
Një histori familjare e ankthit ose çrregullimeve të shëndetit mendor mund të rrisë gjasat e zhvillimit të ankthit të ndarjes, pasi gjenetika dhe modelet e sjelljes së mësuar mund të luajnë një rol.
- Faktorët temperament
Disa individë mund të kenë një temperament natyral më të shqetësuar ose të ndjeshëm, duke i bërë ata më të “prekshëm” ndaj ankthit të ndarjes.
- Faktorët mjedisorë
Stresorët mjedisorë, të tillë si ndërprerjet në rutinat e përditshme ose kushtet e paqëndrueshme të jetesës, mund të përkeqësojnë ndjenjat e ankthit dhe të pasigurisë që lidhen me ndarjen.
- Humbja e një të dashuri
Përjetimi i humbjes së një figure të rëndësishme të lidhjes mund të shkaktojë ndjenja intensive të ankthit të ndarjes, veçanërisht nëse individi ndjen një ndjenjë braktisjeje ose frikë nga humbje të mëtejshme.
Disa këshilla që ndihmojnë në minimizimin e efekteve të ankthit të ndarjes dhe do ta bëjnë më të lehtë trajtimin:
- Dëgjoni dhe respektoni ndjenjat e fëmijës suaj. Për një fëmijë që tashmë mund të ndihet i frikësuar, përvoja e të dëgjuarit mund të ketë një efekt të fuqishëm shërues.
- Flisni për shqetësimin. Është më e shëndetshme që fëmijët të flasin për ndjenjat e tyre ata nuk përfitojnë nga “të mos mendojnë për të”.
- Jini empatik, por gjithashtu kujtojini fëmijës tuaj – butësisht – se i mbijetoi ndarjes së fundit.
- Parashikoni vështirësinë e ndarjes. Jini gati për pikat e tranzicionit që mund të shkaktojnë ankth për fëmijën tuaj, të tilla si shkuarja në shkollë ose takimi me miqtë.
- Nëse fëmija juaj ndahet nga njëri prind më lehtë se tjetri, lëreni atë prind ta trajtojë atë.
- Ruani qetësinë gjatë ndarjes. Nëse fëmija juaj sheh se ju mund të qëndroni të ftohtë, ka më shumë gjasa të jetë i qetë gjithashtu.
- Inkurajoni fëmijën tuaj të marrë pjesë në aktivitete të shëndetshme sociale dhe fizike. Ato janë mënyra të shkëlqyera për të lehtësuar ankthin dhe për të ndihmuar fëmijën tuaj të zhvillojë miqësi.
- Lavdëroni përpjekjet e fëmijës suaj. Përforconi arritjet më të vogla – të shkoni në shtrat pa zhurmë, një raport të mirë nga shkolla – si arsye për t’i dhënë fëmijës suaj përforcim pozitiv.
- Para ndarjes, sigurohuni që ai të jetë në një mjedis të sigurt, dhe nuk ka dy arsye si ndarjen dhe mjedisin për të cilin do të ketë frikë dhe ankth.
- Filloni të thoni “mirupafshim” që kur ai është i vogël: Situata të mbingarkuara emocionale dhe zgjatjet e situatës nuk ndihmojnë në qetësimin e ankthit të fëmijës. Filloni t’i thoni “mirupafshim” fëmijës edhe pse mund të largoheni vetëm për 10 minuta. Sa më shpesh të largoheni dhe të ktheheni aq më shpejt do ta kuptojë fëmija juaj konceptin e ndarjes.
- Zhvilloni një rutinë:Ritualet lehtësojnë ankthin dhe ofrojnë siguri tek fëmijët. Çfarëdo rituali që të caktoni, qoftë kjo një përqafim dhe një puthje, i jep mesazhin fëmijës se ka ardhur koha të Përpiquni të jeni konsistent me oraret e vakteve, oraret e gjumit dhe të tjerë.
- Nëse orari i familjes suaj do të ndryshojë, diskutoni atë para kohe me fëmijën tuaj. Ndryshimi është më i lehtë për fëmijët nëse paraprihet.
- Vendosni kufij. Lëreni fëmijën tuaj të dijë se megjithëse i kuptoni ndjenjat e tij, ka rregulla në shtëpinë tuaj që duhen ndjekur. Ashtu si rutinat, vendosja dhe zbatimi i kufijve e ndihmon fëmijën tuaj të dijë se çfarë të presë nga çdo situatë e caktuar.
- Ofroni zgjedhje. Nëse fëmijës suaj i jepet një zgjedhje ose ndonjë element kontrolli në ndërveprimin e tij me ju, ai mund të ndihet më i sigurt dhe rehat. Për shembull, ju mund t’i jepni fëmijës tuaj një zgjedhje se cilën lodër dëshiron të marrë në çerdhe.
- Rikujtoni fëmijën se prindërit gjithmonë kthehen: Sa herë që i thoni fëmijës “mirupafshim”, rikujtojini se do të ktheheni. Është e rëndësishme që fëmija ta dëgjojë këtë nga ju.
- Mos ikni fshehurazi: Megjithëse ju mund të mendoni se duke ikur fshehurazi shmangni të qarat, kjo nuk është e vërtetë! Ikja juaj fshehurazi e konfuzionon fëmijën. Më mirë porositeni personin përkujdesës t’ia tërheqë vëmendjen me një lojë të preferuar pasi ju të keni thënë “mirupafshim” dhe të kini dalë nga shtëpia.
- Mos u ktheni nga rruga: Përpiquni të mos ktheheni nëse fëmija juaj qan apo ju kërkon. Të ktheheni sapo keni dalë nga shtëpia i jep fëmijës mesazhin se nëse qan fort, mami mund të kthehet dhe herën tjetër do të ketë të qara më të forta. Megjithëse është e vështirë, mosdorëzimi ndaj të qarave është gjëja e duhur për zhvillimin e fëmijës. Nëse duhet të ktheheni, thuajini dhe një herë mirupafshim dhe kujtoheni që do të ktheheni prapë në shtëpi pas pune.
- Një gjë tjetër që zakonisht duhet të bëjmë është që t’i mbajmë premtimet, para se të ndaheni tregoni se kur do të ktheheni, pastaj kthehuni në atë mënyrë që të krijohet një lloj besimi mes nesh dhe fëmijëve, kjo është shumë e rëndësishme për zhvillimin e tyre.
Shumica e fëmijëve e përjetojnë dhe e tejkalojnë rreth moshës 3 vjeçare. Në disa fëmijë, ankthi i ndarjes është një shenjë e një gjendjeje më serioze të njohur si çrregullimi i ankthit të ndarjes, duke filluar që në moshën parashkollore. Nëse ankthi i ndarjes i fëmijës suaj duket intensiv ose i zgjatur – veçanërisht nëse ndërhyn në shkollë ose aktivitete të tjera të përditshme dhe përfshin sulme paniku ose probleme të tjera – fëmija mund të ketë çrregullim ankthi të ndarjes. Më rrallë, çrregullimi i ankthit të ndarjes mund të ndodhë edhe tek adoleshentët dhe të rriturit (veçanërisht nënat)./natalmedia.com/
*Materialet dhe informacionet në këtë portal nuk mund të kopjohen, të shtypen, ose të përdoren në çfarëdo forme tjetër për qëllime përfitimi pa miratimin e drejtuesve të “natalmedia”
